Osada z okresu rzymskiego i ślady osadnictwa z neolitu na terenie Krosna

26 kwietnia 2019 roku Rada Miasta Krosna podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Krosna "Białobrzegi IV". Na etapie planowania o tym fakcie Prezydent Miasta Krosna zawiadomił Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków.

Z odpowiedzi Konserwatora wynikało, że na wskazanym terenie znajdują się trzy miejsca, które zostały wpisane do rejestru zabytków i podlegają ochronie: cmentarz choleryczny z lat 1848-1872 przy ul. Białobrzeskiej oraz dwa stanowiska archeologiczne – osada z okresu rzymskiego i ślad osadnictwa z neolitu.

Cmentarz choleryczny zlokalizowany jest nieopodal wysypiska miejskiego w odległości około 150 m od szczytu góry Garncarskiej w kierunku wschodnim. Oznakowany jest symbolicznym metalowym krzyżem oraz tablicą upamiętniającą ofiary epidemii z lat 1848-1872.

- W 2009 r. cmentarz został wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków przez co objęty jest ochroną. Aby ułatwić dostęp do cmentarza w 2020 r. od strony głównej drogi zostało zamontowane oznakowanie dróżki prowadzącej na jego teren. Ponadto miasto wykasza teren, a w zeszłym roku krzyż został poddany kompleksowym pracom remontowym – mówi Joanna Sowa, Rzecznik Prasowy Urzędu Miasta Krosna.

Zgodnie z panującymi przepisami prezydent miasta prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych na terenie gminy. Ewidencja obejmuje obiekty użyteczności publicznej i sakralne, architekturę przemysłową, obiekty techniki, kamienice, wille, nekropolie, parki i stanowiska archeologiczne.

- Obecnie na obszarze miasta Krosna mamy zarejestrowanych 90 stanowisk archeologicznych objętych wpisem do gminnej ewidencji zabytków z czego sześć wpisanych jest do rejestru zabytków prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wspomniane stanowiska odkryto w ramach prowadzonych badań powierzchniowych, naniesiono je również na mapy AZP (przy. red. Archeologiczne Zdjęcie Polski) – mówi Joanna Sowa.

Badania powierzchniowe są najprostszą i najczęściej wykorzystywaną metodą prospekcji archeologicznej. Polegają na dokładnej penetracji wybranego obszaru z ukierunkowaniem na odkrywanie zabytków archeologicznych umiejscowionych w ziemi lub jako formy krajobrazowe – np. grodziska i kurhany. Dzięki tej metodzie można znaleźć ślady działalności ludzi w przeszłości.

Znalezione stanowiska zostają umieszczone w tzw. Karcie Ewidencji Stanowiska Archeologicznego, a cała akcja odbywa się pod przewodnictwem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Zabytki przekazywane są do Muzeum, gdzie są przechowywane i poddawane dalszym badaniom.

- Stanowisko archeologiczne nr 3 AZP 110-74/52 (osada z okresu rzymskiego) wpisane zostało do rejestru zabytków decyzją A-449 z dnia 23 grudnia 1968 roku i podlega ścisłej ochronie konserwatorskiej. W 1961 r. ówczesne Muzeum Okręgowe w Krośnie pod nadzorem Józefa Janowskiego prowadziło tu badania archeologiczne, podczas których wykryto obiekty z okresu wpływów rzymskich tj. piec garncarski i 6 jam. Dokumentacja z badań dostępna jest w Muzeum Podkarpackim w Krośnie – podaje Rzecznik UMK.

Natomiast w drugim stanowisku archeologicznym odkryto ślady osadnictwa z neolitu – kultura ceramiki wstęgowej rytej. Zostały one ustalone na podstawie badań powierzchniowych. To stanowisko posiada swoją kartę AZP i widnieje w liście Gminnej Ewidencji Zabytków. Karta dostępna jest w WUOZ Delegatura w Krośnie przy ul. Bieszczadzkiej.

Według ustawy z 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym  w planie miejscowym określa się obowiązkowo m.in. zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, w tym krajobrazów kulturowych, oraz dóbr kultury współczesnej.

W oparciu o odpowiedź Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków wspomniane obiekty zostały ujęte na mapie, a w planie zagospodarowania miasta naniesiono stosowne zmiany. W dalszym etapie projekt był konsultowany z Konserwatorem. Po przeprowadzeniu całej procedury etap I miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego został uchwalony przez Radę Miasta Krosna we wrześniu 2020 r.

Autor: Sławomir Farbaniec
Grafiki: mapy AZP, Krosno112.pl